Shortening up: Küreği tam olarak suyun yüzünden ayırmayacak şekilde çok hızlı kürek çekmek.
Kürek Sporu Nedir? Malzemeleri, Teknikleri ve Kuralları Hakkında Bilgi
İyi bir kürekçiye, neden küreği sevdiğini sorsanız, hemen cevap vermekte güçlük çekebilir. Bir müddet sonra da, "her şeyi doğru yapmak için" harcadığı çabadan ve büyük bir yarış günü "işler iyi gittiğinde" duyduğu mutluluktan söz edebilir. En sonunda vereceği cevap ise şudur: Birinci sınıf müsabakalarda, kazanan ile kaybedenleri ayıran özellikler anlaşılması ve edinilmesi çok güç teknik becerilerdir ve bu düzeye çıkmak ve yarış boyunca bu düzeyi sürdürmeyi başarmak kürek sporunu son derece cazip kılar. En azından kürekçiler için doğru olan budur.
Seyredenler ise, ekipler arasındaki ince farkları genellikle gözden kaçırırlar. Tekneler hızla geçerken, sular sıçrar, bağrışmalar olur, renkler ışıldar ve bir anda hepsi geçip gider. Bütün bu çekişmenin ardında neler olmaktadır, neden bazıları öbürlerinden daha süratlidir, anlaşılmaz, bilinmez.
Küreği seyretmenin ve anlamanın güzel yolu, bu sporu televizyondan izlemektir. Çünkü kamera zoom'lu çekimle özellikle bazı sporcular ve ekipler üzerine yoğunlaşarak yarışmayı adım adım izler. Bu da ayrıntıları ve hataları görmenin en kolay yoludur.
Bir çift kürek çekiş hareketini tamamlamış ve arkaya iyice yaslanmış.
1Parkur
Uluslararası ve Olimpiyat müsabakalarında, parkur 2000 m olarak dümdüz uzanır. Bu uzunluk kadınlar için 1000 m, gençler için ise 1500 m'dir. Yarış, birbirlerinden şamandıralarla ayrılmış 6 kulvarda yapılır. Bu düzeydeki yarışlar, genellikle itirazsız ve sorunsuz geçer. Gene de bir hakem motorla yarışı izler. Eğer bir ekip başka bir ekibi rahatsız ediyorsa, hakem megafon kullanarak, beyaz bayrağını kaldırarak, söz konusu ekibi uyarır. Durumun düzelmemesi halinde ise kurallara uymayan ekip hakem tarafından diskalifiye edilir. Motorun bozulması halinde kulvar boyunca yarışı izleyen öbür hakem motorları görevi devralır. Bu motor bozulma durumu şaşılacak kadar sık olur.
Uluslararası ve Olimpiyat düzeyindeki yarışlarda parkurların çoğu insan yapısıdır. Bu parkurlar sığ ve geniş bir yüzme havuzu gibidirler. Onun için de bir kulvarın öbüründen farklılığı ya da akıntılardan etkilenmesi gibi durumlar yoktur. Ama gene de birçok kürek yarışı bu işin başladığı nehirlerde, göllerde ya da denizlerde yapılır.
2000 m'nin dışında iki farklı kürek türü daha vardır.
Birincisi, 2000 m "regatta" tipine yakın olan ve yaz mevsiminde yapılan sandal yarışlarıdır. Nehirlerde yapılması itibariyle, bu yarışlarda ancak 2 ya da 3 ekibe yer vardır.
İkincisi ise, yine nehirde yapılan, ama kışın düzenlenen "head" tipi yarışlardır. Büyük yarışlarda sayıları 400'e kadar ulaşabilen 100’lerce ekip, 10'ar saniye aralıklarla çıkış yaparak saate karşı tek bir kulvarda yarışırlar. En süratli ekip yarışı kazanır ve "nehrin başı" olur. Genellikle bu tip yarışlar 2000 m'den daha uzun mesafelerde yapılır.
2Malzeme
Özel malzeme kullanan bütün sporlarda olduğu gibi, kürekte de malzemeler son derece gelişmiştir.
Kürekler:
Birçoğu halen tahtadan yapılır, ancak alüminyum ve plastikten yapılan kürekler de kullanılmaktadır. Bazı kürekler, karbon tiber ile desteklenerek, su içindeki basınçtan daha az etkilenir hale getirilirler. İçerdeki ve dışarıdaki uzunluklarını ayarlamak için kürekler ayarlı bir yatak üzerinde yerleştirilmiştir.
Tekneler:
Son derece hafiftirler. Kürekçi, kendisiyle birlikte futasını da parkurun öbür ucuna taşımak zorunda olduğundan, tekne ne kadar hafif olursa o kadar iyidir. Kürekçi, ileri geri hareket eden hafif meyilli bir tahta kızak üzerinde oturur. Ayaklar ise ayaklık denen ve futanın içine tespit edilmiş olan bir üst ayakkabıya sokulur. Bu ayaklıklar çeşitli açılara ayarlanabilirler. Küçükler içense, teknenin dışına doğru çıkan, tek kürek için tek yanlı, çift kürekler için iki yanlı, istediği gibi ayaklanabilen, çelik ya da alüminyumdan yapılmış dirsekler vardır. Bunların ucunda, küreği tutan ay bulunur. Sonuçta, her kürekçi kendine göre ayarlanmış bir kürek, bir oturacak yer ve bir ayaklığa sahiptir.
3Kazanma
Bir kürek yarışında kazananı belirlemek son derece basittir: Bitirme çizgisine ilk giren birincidir. Uluslararası ve Olimpiyat yarışmaları sınıflara ve kategorilere ayrılmıştır. Bu ayırma futalara ve yarışmacılara göre yapılır.
Kürekçiler açısından 3 kategori vardır:
Ağır, Erkekler: Her ağırlıktaki sporcu katılabilir. İri olanlar aynı zamanda güçlü olduklarından en hızlı ve çetin yarışlar bu kategoride yapılır.
Hafif, Erkekler: Ortalama ağırlıkları 70 kg olan ekipler katılabilir. Ayrıca hiçbir kürekçinin 72,5 kg'dan ağır olmaması gerekir. Bu kategoride yıllık uluslararası şampiyonalar düzenlenir.
Kadınlar: Ağırlık kategorisi yoktur. Son zamanlara kadar kadın kürekçiler Olimpiyatlara katılmazlardı, ancak son yıllarda bu kural değişmiş ve bu değişiklik kadınların derecelerinin çok iyileşmesine yol açmıştır.
Genç erkekler ve kadınlar için de her yıl düzenlenen uluslararası yarışmalar vardır. Bir kürekçi, 18 yaşını doldurduğu yılın sonuna kadar, gençler kategorisinde yarışabilir.
Bu gruplardaki tüm kadın ve erkek kürekçiler, kulüp yarışlarından,
Olimpik yarışlara kadar her tür yarışta, değişik tekne tipleriyle yarışırlar.
Teknelerdeki kategoriler de şöyledir:
Sekiz tek: En süratli ve en çok ilgi gereken tekne tipidir. Ekip 8 kürekçi ve bir dümenciden oluşur. Her kürekçi bir kürek kullanır. iki yanda 4'er kürek bulunur. Diziliş isteğe göre ayarlanır.
Dört tek: iki tip dört tek vardır. İkisinde de 4 kürekçi bulunur ama biri dümencilik, öbürü dümencisizdir. Dümencisiz olanda, dümen kürekçilerden biri tarafından kullanılır ve genellikle ayağına bağlı iplerle bu işi 1 numaralı kürekçi yapar. Dümenci varsa sekiz tekte olduğu gibi, genellikle arkada oturur, ama dümencinin bazen yalnız başı görünecek şekilde önde de yer aldığı görülür.
İki tek: Yine dümencilik ve dümencisiz olmak üzere, iki tipi vardır. Genellikle dümenci futanın önüne yatar. Böylece rotayı daha iyi saptadığı gibi, ağırlık dengesini arkaya kaydırmamış olur.
Bütün bu teknelerde kürekçiler tek kürek kullanırlar. Çiftelerde ise kürekçiler ikişer kürekle yarışırlar.
Tek çifte: Teknede sadece tek kürekçi vardır ve dümenci bulunmaz. Tek başına yapılan bu spor her şeyiyle sekiz tekin tam tersidir.
İki çifte: İkişer kürekli, iki kürekçi dümencisiz yarışırlar.
Dört çifte: Dört kürekçi ikişer kürekli yarışırlar. İyi kürek çekmenin son derece zor olduğu bir daldır. Kadınlarda dümenci kullanılır. Erkeklerde ise dümenci yoktur.
4Kurallar
Yarış sırasında uygulanan kurallar son derece açıktır. Tekne kendi yolunda gitmeli, öbür teknelere engel olmamalıdır. Kürekçiler ise, amatör sporcuları bağlayan tüm kurallarla bağlıdırlar ve özellikle doping konusunda çok titiz olmaları gerekir.
2000 m'nin başlangıcında, yarışçıların hepsi (6 ekip) sıraya dizilir, dubaların üzerine uzanan birer adam tekneleri arka kısımlarından tutar. Futa başlarının aynı hizada olmasına dikkat edilir ve ekipler hazır olduklarını belirttiklerinde, start hakemi, "Hazır! Başla!" komutunu vererek yarışı başlatırken kırmızı bir bayrağı aşağı doğru indirerek çıkış komutunun verildiğini belirtmiş olur. Önemli yarışlarda, kürekçiler kırmızı bayraktan az önce çıkış yapmaya çalışırlar. Televizyon seyircisi bunu çok daha iyi görebilir ve tüm teknelerin aynı hizada olması gerektiğinden böyle bir erken çıksın yakalanması çok önemlidir. Yanlış çıkış anında, başlama noktasındaki yarış hakemi start hakemini uyararak yarışçıları geri çağırmasını ister.
Başlama komutu, bu sporun düzenleyicisi olan, İsviçre'deki Federation Internationale des Societés d' Aviron'un (FISA) lisanında, yani Fransızca olarak verilir: "Efes-vou prét?
Partez!"Şampiyonluk yarışları ekiplerin finale ya da yarı-finale kaldıkları elemelerle başlar. Elenenlere finale kalmak için bir şans daha verilir. Bundan amaç, iyi sporcuyu, kura soncu kendinden daha iyi iki sporcu ile karşılaştırıp ilk turdan elemiş olmamaktır. Finalde, 6 ekip yarışır.
5Beceriler
Bu sporda güç tam vücudun katkısıyla sağlanır. Bacaklar da, kollar ve gövde kadar iş yapar. Sporcunun oturduğu yer, küçük tekerlekler üzerinde, kızak denilen bir rayda hareket eder şekilde yapılmıştır. Bu, küreğin suyun içindeki hareket alanını uzatır.
Ekip için dikkat edilecek en önemli nokta zamanlamadır: Küreklerin suyun içine aynı anda girip aynı anda çıkmasına dikkat edilir. Yüksek düzeyde yarışlarda zamanlamanın aksaması kürekçilerin artık yorulmaya ve kötü kürek çekmeye başladıklarını gösterir. Bu durum genelde yarışın sonlarına doğru, bitişe 500 m kala ortaya çıkar. Ekibin gittikçe artan yorgunluğu sonucunda, küreklerin uyumu bozulur, suya giriş çıkış mesafeleri kısalır. Kürekçiler, kürekleri daha hızla çekmeye çalıştıkça, ritm bütünüyle yok olur. Su sıçratmak, yorgunluğun kesin bir belirtisidir. Kızaklarda öne tam olarak gidilmediği görülür, oysa iyi kürek çekilirken, kızak sonuna kadar kullanılır. Bu yapılmadığı için futanın hızı düşer. Yarışın başındaki sürat ve ritm, kontrolsüz bir telaşa dönüşür ve tekne sanki geriye gidiyormuş görüntüsünü verir. Sarkık bir baş ve kesik hareketler de yorgunluğun işaretidir. İyi bir ekip, ritmini sonuna kadar koruyabilecek ve yorgunluğun üstesinden gelebilecek ruhsal ve bedensel yapıya sahip olan ekiptir.
6Taktikler
Temel taktikler, tüm ekipler için aynıdır. Yapılabilecek çok az özel taktik vardır çünkü en güçlü ve uyumlu olan ekip nasıl olsa yarışı kazanacaktır. Yarışın ilk yarım dakikası, öbür ekiplerden kopmamak için futayı yola koymakla geçer. Başlangıçta hızlanabilmek için kürekler kısa vuruşlarla ve suyun derinine girecek şekilde çekilir. Bazı ekipler hızlanmayı yarım dakikada başarırlar. Tekne yola girdikten sonra (yaklaşık 250 m sonunda) dümencinin ya da ekip şefinin vereceği tempoyla özlenen ritm bulunur ve kürek çekişleri daha uzun ve güçlü yapılmaya başlanır.
Üst düzeydeki yarışlarda bu adeta kendiliğinden olur. Tempo, ekibin kapasitesinin % 95'ine ulaşır. Bunu sonraki 1250 m boyunca devam ettirirler. Son 500 m'de ise ekip tüm gücü ile finişe geçer. Bu sırada kürekçilerin rakiplerine bakacak zaman ve halleri yoktur. Yarışın antrenör tarafından belirlenen noktalarında, kürekçiler birden tempoyu yükseltebilirler; bu ya ekibi denemek, ya da geride kalınıyorsa yakalamak içindir. Antrenörün hesaplarına göre bu atak, kısa ya da uzun olabilir.
7Terimler
Blade (Pala): Küreğin suya giren yayvan kısmı.
Bow (Bir Numara): Teknenin ön kısmı-aynı zamanda teknenin önüne en yakın kürekçi.
Burst (Atak): Ekibin yarış anında birden temposunu artırması.
Buton (Kürek Topacı): Küreğin, aya takılan bölümü.
Clogs: Bottaki ayakkabıların eski ad.
Cover: İki kürek takımı arasındaki mesafe.
Feathering: Küreğin yayvan kısmının, hava direncini kırmak ve dalgalara değmemesini sağlamak amacıyla döndürülerek geri getirilmesi.
Gate (Ay): Küreğin tutturulduğu dirseğin ucundaki kısım.
Puddle (Kürek Suyu): Küreğin sudan ayrıldığı zaman yaptığı daire. Futanın sonraki kürek daldırışına kadar aldığı mesafeyi göstermesi açısından önemlidir.
Rake: Kızağın meylinin açısı.
Repechage: İlk eleme turunda kaybeden sporcuların finale katılabilmelerine şans tanıyan yarış.
Rigger (LDirsek): Küreği futaya tutturan alüminyum ya da çelikten ayarlanabilir alet.
Shortening up: Küreği tam olarak suyun yüzünden ayırmayacak şekilde çok hızlı kürek çekmek.
Slide (Kızak): Oturağın üzerinde hareket ettiği raylar.
Stroke (Hamla): Tempoyu ayarlayan ve teknenin sonunda oturan kürekçi.
Dümencili 4 tek yarışın sonunu zorla getiriyor ama hala tam kontrollü. Dümencinin ufak tefekliğine dikkat edin.
Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır.
İlgili Galeriler