Kayak Sporu Nedir? [Alp Tipi]

Kayak Sporu Nedir? [Alp Tipi]

Hazırlanmış kayak pistlerinde yarışçıların tek tek ve saate karşı iniş yapmaları Alp tipi kayak yarışlarının temel özelliğidir. Bugün 40’dan fazla ülkeden yapılan bu tip yarışlar uygun eğimleri olan Alp Dağları’nda başlandığından Alp tipi yarışlar olarak adlandırılır.

Şampiyonlarda, “iniş”, “slalom” ve “büyük slalom” olmak üzere üç ayrı yarışın birincilerine ve ayrıca üç yarışta toplam en yüksek puanı alan kişiye olmak üzere, Alp tipi kayak yarışlarında dört birincilik ödülü verilir.

1Kayak Pisti

Uluslararası iniş yarışı pistleri çok çetin ve slalomdan daha fazla cesaret gerektiren pistlerdir. Pek keskin dönüşleri olmayan ve yarışmacılara değişim eğimler, tümsekler ve çukurlardan yararlanarak hızlanma olağanı veren pistler üzerinde yapılır.

Uzunlukları arazinin durumuna göre, erkek için 3500 ile 4500 metre, bayanlar için ise 1500 ile 2500 metre arasındadır. Pistler erkeklerin iki dakika çevresinde, kadınlarınsa bundan biraz daha düşük bir sürede bitirebileceği gibi hesaplanır.

Pistin başıyla sonu arasındaki yükseklik farkı 750 ile 900 m arasındadır. Geniş kapılar, birbirinden en az 8 m uzaklıkta çifter çifter çakılmış bayraklı direkler, yarışçının pist içerisinde kalmasını ve tehlikeli alanlara saplanmasını sağlar. Yarışçının ortalama hızı saatte 100 km’yi geçer. Yarışçılar yarıştan bir gün önce pisi tanımak için amacıyla deneme kayışları yaparlar.

İniş yarışları hız ve cesaretin gösterisi olurken, slalom yarışlarında dönüşlerdeki kontrol önem kazanır. Slalom pisti iniş pistinden kısa olup kapılar 3 metreye kadar inebilir. Ayrıca yarışçının çabuk karar verme yeteneğini, hareketlerindeki akışkanlığı, hız kontrolünü, dönüşlerdeki becerisini ölçmek için ters açılarla yerleştirilmişlerdir.

Kapıları kontrol edenler ayrı ayrı her kapının yanında bekler ve yarışçının kapıyı doğru olarak geçip geçmediğini saptarlar. Eğer yanış bir geçiş yapılmışsa, yarışçı geri dönüp kapıyı yeniden geçmek zorundadır yoksa diskalifiye edilir. Uluslararası yarış pistlerinde erkeklerde yaklaşık 50 ile 75 kapı bulunur ve başlangıçla bitiş arasındaki yükseklik farkı 200 ile 300 m arasında değişir. Kadınlarda ise pistler daha kısa ve daha az eğimlidir.

Büyük slalom ise slalom ve iniş yarışlarının ortak özelliklerini taşıyan bir yarış tarzıdır. Pist, slalom pistinden daha uzun olup daha geniş kapıların birbirinden daha uzağa yerleştirilmesiyle kurulmuştur. Pist koşulları yarışmalarda ilk kayanlar için genellikle daha elverişlidir. Yarışlar ilerledikçe karin sertleşmesine bağlı olarak kayma zorlaşmaya başlar. Bu gerçek göz önüne alınarak en iyi yarışçıların önce kaymaları kuralı benimsenmiştir ki, bu kural her yarışçıya eşit hak tanınmalıdır görüşünde olanlarca eleştirilmektedir.

Paralel slalom ya da çifte slalom Alp tipi kayak yarışlarının yeni ve değişik bir türüdür, ama yapılan alışılagelmiş şampiyonalarda pek yer almaz. Yalnız Dünya Kupası dizileri arasına sokulmuştur.

Paralel slalomda birbirine olabildiğince benzeyen yan yana iki pist üzerinde iki yarışçı ayni anda kaymaya başlar ve varışa ilk gelen yarışçı ilk bölümü kazanmış olur. Yarışçılar pist değiştirip bir kez daha yarışırlar. Kaybedenler elenerek finale doğru gidilir.

TV ekranı iki parçaya bölünerek seyircilere her iki yarışçının aynı anda yaptıkları hareketlerin ayrıntılı olarak iletilmesi sağlanır.

Büyük Slalom Pisti

2Malzeme

Son zamanlarda yarışlarda uzmanlaşma yönünden bir eğilim olduğundan malzemelerde de özellikler belirmiştir. Daha önceki yıllarda üç tip yarış için de aynı kayaklar kullanılırken artık her üç tip için ayrı ayrı kayaklar kullanılmaktadır. Ek olarak kayak botlarında da büyük değişiklikler göze çarpıyor. Topuklardan ya da burundan otomatik olarak atan sustalar tehlikeli düşüşlerde koruyuculuk ediyor. Malzeme yapımcıları arasındaki yoğun rekabet bu alanda çok hızlı gelişmelere yol açıyor.

Ahşap ve metal kayaklar yerlerini fiberli plastik malzemelere kaptırmış durumdalar. Ayrıca son zamanlarda daha kısa kayaklar tercih edilmektedir. Plastikten yapılmış botlar, deri botların yerini almış olup bağ olarak da çitçit kullanılmaktadır. Kayak sopalarının gövdeleri de bir zamanlar revaçta olan bambu ağacı yerine hafif metalden yapılmaktadır. Lasteks pantolonlarla anorakların yerine rüzgâr direncini azaltan şeytan pantolonlarıyla vücuda yapışan dar fanilalar kullanılmaktadır.

Çeşitli niteliklerdeki kayak yağları yıldız kayakçıların, karın durumuna göre, hız ve kontrol için kullandıkları başlıca yardımcılarıdır. Eldivenler, koruyucu başlık ve havalandırması ayarlı kapalı gözlüklerle malzemeler tamamlanır.

İniş karşılaşmalarında kullanılan kayaklar genellikle slalom kayaklarından daha uzun ve geniştir. Kayakçıların boyundan biraz daha uzun olan iniş kayaklarının arka tarafı daha dengeli, daha sağlam ve daha sert yapılmıştır. Burun kısmi ise esnek olup hızlı kayarken küçük tümsekleri kolaylıkla aşmayı sağlar. Bu nitelikleri taşıyan bir kayağın dönüşlere yatkın olmayacağı açıktır.

Slalom kayağı dönüşler göz önüne alınarak yapılır. Sağlam ve sert arka kısmı daha kısadır. Onun için de hızlı ve düz kayışta daha zor kontrol edilir.

Büyük slalom kayağı ise hem dönüşlerde, hem de hızlı inişlerde kullanıldığından her iki kayağın niteliklerini bir arada bulundurur ve her koşulda kullanılabilmesi gerektiğinden, daha çok zevk için kayanların kayaklarına benzer.

3Kazanma

İniş yarışını inişi en az surede tamamlayan yarışçı kazanır. Slalom yarışını ise iki ayrı pistte yapılan iki yarış sonucunda toplam olarak en hızlı kayan yarışçı kazanır. Yarışçılara yarışacakları pistlerde çalışma hakkı verilmez, bunun için de başlama yerine çıkarken kapı noktalarını gözlemeleri gerektir. Slalom, iniş yarışına oranla daha az cesaret gerektiren ve serinkanlı yarışçılara daha uygun düşen bir yarış çeşididir.

İniş yarışçıları hız yapmak zorundadırlar. Bunun için de, zaman zaman kayaklarının kenarlarını kullanırlar.

4Kurallar

Pistin niteliklerini belirleyen kurallar dışında kalan kurallar çok yalındır. Alp ipi yarışlarda iki kayağı da ayağından çıkan yarışçı elenir. Tek kayağı ayağında kalan yarışçı ise yarışa devam edebilir, ama hızı çok düşeceğinden devam etmesinin pek bir amacı olamaz.

Genellikle yarışa önde katılmak avantajdır ve yarışa önde katılma hakkı daha önceden kazanılır. Yarışçılar 15'er kişilik gruplar halinde yarıştırılır. Birinci grup daha önceki yarışlarda en başarılı olan 15 kişiden oluşur. İki aşamada yapılan yarışlarda gruplar ve yarışma sıraları bozulmaz, ama eşitliği sağlamak amacıyla ikinci aşamada her gruptaki yarışçılar sondan başlatılarak kaydırılır. Belli başla kayak yarışlarında yarışçıların kayma sırasını saptamak amacı ile Uluslararası Kayak Federasyonu (FIS) yarışçıların daha önceki derecelerine dayanan bir puanlama sistemi getirmiştir. Yarışçının topladığı FIS puanları bir yarışa katılıp katılamayacağını, katılırsa hangi grupta yarışması gerektiğini belirler. Bu puan ne kadar azsa o kadar iyidir.

Bu puanlama sisteminin bir yararı da her yarışta sonuna kadar mücadele edilmesine yol açması, ilk üçe giremeyeceği kesinleşen sporcuların da puanlarını yükseltmek amacıyla en iyiyi yapmaya çaba göstermelerini sağlamasıdır.

Tipik bir iniş pisti. Yüksek hızlara ulaşılması nedeniyle, pistin geniş olması, bazı bölümlerinden kazaları önlemek için emniyet ağları ve saman balyalarıyla çevrili olması gerekmektedir. Pist 400 m uzunluktadır ve 800 m’ye yakın bir yükseklik farkı vardır.

5/6Beceriler-Taktikler

İnişçi en hızlı kayak yarışçısı olup hızlandıkça daha çok eğilerek "yumurta pozisyonu" alır. Bu durumda gövdesini geriye vererek kayakların uçlarının havaya kalkmasın sağlar. Buzlu kar yüzeyi yarışı hızlandırır, yumuşak gevşek karda ise yarış çok yavaşlar ve yarışçı ağırlığını geriye vermek için daha yüksek bir pozisyon alır. Ağırlık daima dönüş yönüne yatırılır ve gövde rüzgâr direncini artırmamak için olabildiğince az hareket ettirilir.

Slalom tekniği Avusturyalılar, İsviçreliler ve Fransızlar tarafından geliştirilmiştir. Kalça kıvırıp kuyruk sallama diye tanımlanan tekniğine hızlı kayılan bölümlerdeki öne doğru eğilmeler de katılınca son derece güzel bir görünüm olur. Kapılar birbiri ardına geçilirken kayışın güzelliği, kayakçının ustalığıyla oranlı olarak artar.

Resmi Alp tipi yarışlardan başka, gene ondan kaynaklanmış olan serbest ya da yaratıcı kayak tipi de gelişmektedir. Bu, son yıllarda şampiyonaları da düzenlenmeye başlanan ve çok hızı gelişen, akrobasi ile bale karışımı bir kayak türüdür ve Avrupa'dan çok Kuzey Amerika'da yayılmaktadır. Bu yarışlarda atılan parendeler akla durgunluk veren, inanılmaz uygulamalardır.

Birkaç yıl önce yapılması olanaksız gözüken birçok hareket temelden profesyonel olan bu spor dalında başarı ile yapılmaktadır.

7Terimler

Basket (Halka): Kayak sopasının ucunda sopanın kara batmasını önlemek için konulmuş çember biçimindeki engel.

Camber (Kambur): Kayağın ucundan sonuna kadar olan eğrilik.

Christie (Kristi): Orta ya da yüksek hızda kayarken kayaklar paralel olarak yapılan dönüş.

Edging (Kenarlama): Kayakları dönüşlerde yana eğerek kara daha fazla girmesini sağlama.

Egg position (Yumurta Pozisyonu): Çömelmişçesine eğilip rüzgârın direncini azaltmak için kolları birbirine kavuşturarak kayma.

Fall-line (Düşüş Hattı): En dik alçalma yönü.

Gate (Kapı): Yarışçıların arasından geçmek zorunda oldukları aynı renk iki direk.

Hairpin (Saç Tokası): Birbirine çok yakın iki kapıdan geçmek için yapılan keskin dönüş.

Heringboning: Kayakların ucunu dışarı doğru açarak ve balık kılçığına benzer bir iz bırakarak yukarı doğru tırmanma.

Mogul: Sürekli kullanımdan dolayı karda oluşan tümsekler.

Pist: Ayakla ya da makineyle hazırlanmış kayak iniş yolu.

Pre-jumping (On Atlama): İnişte karşılaşılan ani tümseklerden atlama tekniği.

Safety bindings (Emniyet Bağları): Kayak botunun kayaktan otomatik olarak ayrılmasını sağlayan mekanizma.

Schuss: Düz, dönemeçsiz, yokuş aşağı iniş.

Schussboomer: Denetimini kaybetmiş bir yarışçı.

Seelos: Ortadaki kapının öbür ikisiyle dik açı yaptığı üç kaplı özel geçit.

Shovel (Kürek): Kayağın ön ucundaki yukarı doğru eğim.

Sideslipping (Yan Kayma): Kayakların kenarlarını yukarı doğru eğerek çaprazlaştırma ve yan yan kontrollü kayma.

Sidestepping (Yan Basma): Kayakları paralel tutarak yan yan tırmanma.

Sitzmark: Düşen kayakçı tarafından karda bırakılan iz.

Stemming: Tek ya da iki kayağın arka uçlarını dışarı doğru iterek kayış yönüne bir açı verme.

Stem-christie: Stemming'le başlayıp christie ile bitirilen dönüş.

Swing: Kayakları paralel tutarak hızla dönme.

Vorlage: Vücut ağırlığını parmak uçlarına vererek öne doğru eğilme.

Wedeln (Godille): Ritmik olarak kalça çalkalayarak yapılan dönüşler.

Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır