Beyzbol Sporu Nedir? [Taktikler, Beceriler ve Kuralları Nelerdir?]

Beyzbol Sporu Nedir? [Taktikler, Beceriler ve Kuralları Nelerdir?]

Beyzbol hiçbir hareketi yavaş olmayan bir spordur. Genellikle yazın oynanan, gözün izleyebileceğinden daha hızlı ve televizyonda ağır çekimle gösterildiğinde olup bitenin daha iyi izlendiği bir oyundur. Bir strateji oyunu olarak sonsuz değişiklikler yapılabilen, iyi oynanması çok zor, zevk için oynandığında ise çok kolay olan beyzbol ABD, Güney Amerika ve Japonya'da çok sevilmektedir. Dokuz değişik nitelikteki 9 oyuncuyu bir takıma toplayan ve sekiz aylık sezonu olan beyzbol iki belirgin nedenle ilgi çekici bir oyundur. Takım halinde ligleri birinci bitirebilme yarışı ve ABD şampiyonluğu için finallere katılma işin birinci ilginç yönüdür. İkincisi ise oyuncuların kişisel bir yarış olarak sürdürdükleri vurma, yakalama ve top atma rekorlarıdır.

Üstte: oyuncuların yeri.

1Oyun Alanı

Oyun alanı iç ve dış alanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Oyunun merkezi kare biçiminde ortada çizilmiş olan alandır. Bu karenin üç köşesi kale (base) olarak adlandırılır. Kalelerde yere bağlı küçük yastıklar bulunur. Bu kaleler birbirinden 27,4 m uzaklıktadır. Karenin bir köşesinde sayı kalesi, öbür köşelerinde ise

1.kale, 2.kale ve 3.kale vardır. Sayı kalesi beyaz lastikten beş yüzlü bir plakadır ve top fırlatıcıya bakan kenarı 43 cm, iki yanı 22 cm, iki arka kenarı ise favul çizgileri üstünde ve 30'ar cm'dir. Topa vuran kalelere, saatin ters yönünde, sağdan sola doğru koşarak gider ve değer. Karenin ortasında, 18,4 m uzaklıkta, top fırlatanın durduğu yerde, yaklaşık 40 cm yükseklikte bir düzlük vardır ve fırlatıcı topu bunun üstünden fırlatır.

Karenin ortasındaki alana iç alan denir. Top atıcının üstüne çıktığı düzlüğün (tümsek) çevresi ve dış alan çim ile kaplıdır. Ama kalelerin arasındaki yolların 6 m'lik çevresi topraktır ve bu da hızla koşan oyuncunun kayarak kaleye değmesine olanak sağlar.

Diş alan 3 m yüksekliğinde bir çitle çevrili, çim kaplı geniş bir alandır. Oyun alanının sınırlarını belirleyen sol ve sağ favul çizgileri arasındaki açıklık yaklaşık 100 m kadardır. Alanda en büyük uzaklık sayı kalesi ile tam karşısındaki sınır çizgisi arkasındadır ki, bu da 140 m kadar olabilir.

Favul alanı olarak isimlendirilen bölge iki favul çizgisinin dışında kalan alandır. Diş alan oyuncuları favul alanına giden topları yakalamak için buralara girebilirler, ama bu alan dar olduğu ve hemen yanında seyirci yerleri bulunduğu için mecbur kalınmadıkça oyunda pek kullanılmaz.

Beyzbol stadları birbirinden değişik boylardadır, onun için de çitlere olan uzaklıklar, favul alanları farklıdır, ama kaleler arası uzaklıklar ve iç alan ölçüleri vb. kurallarla kesinleştirilmiştir. Alanın çim kaplı olması da zorunlu değildir. Kuzey Amerika'da bazı modern stadların yüzeyi yapay malzemeyle kaplanmıştır ve bunun oyun üzerindeki etkisi tartışma konusu olmaktadır. Bu yapay malzemeye çarpan toplar çime oranla daha uzağa sıçradığından dış alandaki yakalayıcılar iyice uzakta durmak zorunda kalıyorlar.

Yalnız, yapay yüzeyin çok açık bir yararı da var her zaman oynanmaya hazır durumda olması. Beyzbol yağmur yağdığı zaman çim alanlarda oynanamaz, bu yüzden de yağışlı havalarda oyunu iptal etmek adeta bir gelenektir. "Yağmur çeki almak" deyimi de seyircilerin eski biletlerinin yeniden oynanacak maç için geçerli olması anlamını taşır.

Üstte: Oyun alanının bölümleri.

2Malzeme

Sopa, top ve eldiven esas malzemelerdir. Emniyet için ise vurucu başlığı ve vücuda sımsıkı oturan bir forma gereklidir.

Vurucu başlığı hem topa vuran, hem de kaleden kaleye koşan oyuncuların atılan toplardan korunmaları için mutlaka kullanılacaktır. Oyun kıyafeti sıkı bir pantolon ve kayarken ya da topu yakalarken yaralanmaları önlemek için koruyucu kalın bir çoraptan oluşur. Sopa dişbudak ağacından yapılır. Eldivenler deriden, yuva gibi ve parmak araları topu rahat yakalamak için esnek perdeli olarak yapılmıştır. Top sert ve beyaz, kriket topu büyüklü- günde, çevresi yaklaşık 22,5-23 cm ve ağırlığı da 142-149 gr kadardır. Doğal çim sahada özel çivili ayakkabılar, yapay yüzeyde de lastik tabanlı spor ayakkabılar kullanılır.

3Kazanma

Oyunun amacı rakipten daha çok sayı turu (run) atmaktır. Her takıma oyun boyunca 9 kez vuruş hakkı (inning) tanınır. (9 devre) sonunda beraberlik durumunda kalınırsa, kazananı belirlemek için ek vuruş hakları verilir. Misafir takım daima oyuna ilk başlar.

Sayı yapabilmek için, topa vuran oyuncu bütün kaleleri dolaşmak zorundadır. Her tur bir sayıdır. Topa vuracak oyuncu sayı kalesinde durur ve top fırlatıcının topu atmasını bekler. Arkasında duran hakem atılan topun vurulabilir, geçerli bir top mu?

(strike), yoksa aşağı ya da yukarı kötü atılmış bir top mu (ball) olduğuna karar verir. Dört kez kötü atılmış top oyuncunun otomatik olarak ilk kaleye yürümesine neden olur. Vurucu

eğer spasıyla vuruş yapmışsa birinci ve zaman kalırsa öbür kalelere koşabilir. Vurup topu normal oyun alanı içerisine gönderen oyuncu koşarak kaleleri dolaşmaya başlar, bu da rakip oyunculara onu oyun dışı bırakma şansı verir. Koşarak birinci kaleye kadar gelmiş ise bu başarılı vuruş "tek" (single), ikinci kaleye gelmişse "çift" (double), üçüncü kaleye kadar koşmuş ise "üçlü" (triple) olarak adlandırır. Bir vuruşta bütün kalelerí dolaşıp tekrar sayı kalesine gelmişse buna "sayı turu" (home run) denir. Çiftleri aşan bir vuruş yaparsa oyuncu otomatik olarak bir sayı turu kazanır, ama gene de koşarak bütün kaleleri dolaşıp kazandığı sayıyı belirtmelidir.

Bir kaleye gelebilmiş bir oyuncuya koşucu ad verilir ve bu durumda ilerlemesi için çeşitli yollar vardır. Arkasından gelen bir vurucunun yarattığı zamandan yararlanarak ilerdeki kalelere koşan ya da savunma oyuncularını atlatarak kendiliğinden bir sonraki kaleye koşma girişiminde bulunabilir, Buna "çalma" (stealing) denir ve her zaman yapılabilir. Kalelerde birer oyuncu olur, Eğer her kalede bir adam varsa "kaleler dolu" deyimi kullanılır. Bu durumda sayı turu vuran bir oyuncu 4 sayı birden yapılmasına neden olur, çünkü kalelerdeki üç kişi ve kendisi otomatik olarak sayı kalesine dönerler.

Savunma oyuncuları, hücum oyuncularını üç ayrı durumda oyun dışı bırakabilirler.

1.Iska (Struck out): Her vurucunun oyun dışı kalmadan üç vuruş hakkı vardır, ıska hakemin işareti ile kaydedilir. Eğer bir atışta top oyuncunun koltuk altı ile dizi hizası arasından geçmişse ya da vurucu sopasını sallamış ama vuramamışsa bunlar hakemce ıska sayılır. İlk iki hatalı vuruş (yani favul alanı içerisine giden top), iki ıska olarak sayılır, bundan sonraki hatalı vuruşlar ıska sayılmaz.

2.Yakalama (Caught): Vurucu topu havaya dikmiş ve bu top savunma tarafından yere düşmeden yakalanmışsa vurucu oyun dışı kalır.

3.Kale dışı (Off base): Topa vurulduğunda oyuncunun emniyette olabilmesi için kalede bulunması gerekir. Eğer iki kale arasında koşarken, savunmacı yakalanmış top, kaleyi ayağı yastığa değerek koruyan savunma oyuncusuna gelirse, koşan oyuncu oyun dışı kalır. Koşarken savunma oyuncusunun topu üzerine değdirdiği oyuncu da gene oyun dışı kalır.

Üç oyuncusu oyun dışı kalan takım kaledeki oyuncuların sayısına bakılmaksızın hücum hakkını kaybeder ve savunmaya geçer. Bir devre (inning) her iki takımın da üçer oyuncusu oyun dışı kaldığında sona erer. Hücum ve savunma arasındaki denge beyzbol oyununda basit bir denklemle sağlanmıştır: Hücum vuruşu savunma yapmaktan daha zordur. İyi bir vurucu her on denemenin ancak üçünde kaleye gidişi sağlayabilecek bir vuruş yapar ve bu nedenle oyunun sayıları pek yüksek olmaz. Tipik sayılar 5-3, 7-4, 3-1 gibidir ve bir takım hiç sayı yapamadan karşılaşmayı bitirebilir. Bu durumda galip takımın top fırlatıcısının rakip takıma sayı fırsatı vermediği anlamına "shutout" deyimi kullanılır. Bazen de vurucular şanslı günlerinde olurlar ve sayılar 10'u geçer.

4Kurallar

Top fırlatıcı ayağını tümsekteki lastik levhada tutmak zorundadır. Böylece sayı kalesine belirtilen uzaklıktan top fırlatması sağlanmış olur. Topu herhangi bir şey ile silmesine, bir hileye yol açmamak için, izin verilmez. Örneğin, topu pantolonuna sürtmesi ya da kayganlık verebilmek için terini üzerine silmesine izin yoktur.

Aynı şekilde vurucunun da sopasının ucuna herhangi bir madde sürmesi yasaktır. Yalnız iyi kavramayı sağlamak için sopasının sapına reçine sürmesine izin verilir.

Topa vuran oyuncu ya da koşucular dış alanda topu yakalamak isteyen yakalayıcılara engel olamazlar. Yakalayıcıların sıçramalarına, sağa sola atlamalarına, ya da topu yakalamak için seyircilerin arasına girmelerine izin verilir, ama onlar da koşucuları engellemezler. Ama koşucular aldatıcı hareketler yapabilir, örneğin kale çalma girişiminde bulunuyormuş gibi hareketler yaparak top fırlatıcının dikkatini dağıtabilirler, ama bedensel engellemeler kesinlikle yasaktır.

Beyzbolde bir sürü teknik kural daha vardır, ama bunlar oyunun özel anlarıyla, ayrıntılarla ilgilidir. Oyunun ruhu şudur: Top fırlatıcı ve yakalayıcılar topa vuran kişiyi oyun dışı bırakmaya, topa vuran kişi de kaleleri oyun dışı kalmadan aşıp sayı yapmaya çabalarlar. Kalelerin çevresine dört hakem yerleştirilmiştir. En zor karar, koşucu kaleye toptan önce mi, yoksa sonra mı geldi kararını verebilmektir. Beyzbol geleneklerine göre hakem kararları üzerine tartışma yapılabilir, ama sonunda "Hakem her zaman haklıdır" kuralı hep geçerli olur.

5Beceriler

Her beyzbol oyuncusu hem hücum, hem de savunma olarak görev yapar, ama her pozisyona özel yetenekli oyuncular konur. Topa vuracak kişi hangi atışlara vurulması, hangilerine vurulmaması gerektiğine çok çabuk karar verebilmelidir. Hızlı vurucular toplara son derece sert vurarak çok uzaklara gönderirler. Genellikle bu tür oyuncular vurduklarında “sayı turu” kazanılır. Çoğu kez de ıskalarla oyun dışı kalırlar. Daha kontrollü vuran oyuncular topu istedikleri yöne göndererek görece kısa vuruşlar yaparlar. Bu tür oyuncular doğrudan sayı kazanmasalar da isabetli vuruşlarının (kendilerini birinci kale kadar koşturabilen vuruşlar) oranı yüksektir. Bir oyuncunun yaptığı isabetli vuruşların sayı istatistiksel olarak alınan ortalama ile gösterilir. Örneğin 30 denemede 10 isabetli vuruş, 0,333 ortalama ile belirtilir.

Top yakalayıcılar (fielders) iki gruptan: İç alan yakalayıcıları ve dış alan yakalayıcılar. İç alan yakalayıcılar kale çevresinde dururlar. Birinci kaleyi koruyan kişi önemlidir, çünkü hücumdaki oyuncuların çoğu burada oyun dışı bırakılır. Eline hakim bir oyuncu olmalıdır. Hız önemli değildir.

İkinci kaledeki oyuncu kısa top yakalayıcısı da (short stop) benzer rol oynarlar, ama sert vurulmuş topları yakalayıp yerlerine çabuk dönebilmeleri için suratlı olmalıdırlar. Üçüncü kaleyi koruyan kişinin işi oldukça zordur çünkü topu vuran kişiye çok yakındır. Ayrıca birinci kaledekine sürekli uzun paslar atabilmesi için güçlü kollara ihtiyacı vardır. Bütün dış alan yakalayıcıları hızlı ve yerinde karar verebilen kişiler olmalıdırlar, çünkü havaya vurulan topları dış alanın derinliklerine düşmeden ya da aralarındaki boşluklardan kaçmadan yakalayabilmeleri çok önemlidir. Dış alan oyuncularının topu uzun mesafelere rahatça ve isabetli atabilmeleri gerekir.

Top tutucu (catcher) özel yetenekleri bir uzmandır. Fırlatıcının attığı her topu tutmak ve fırlatıcıya her seferinde topu atması gereken noktayı göstermesi durumundadır. Ek olarak tutucu savunmayı da yönetir, çünkü savunmada bütün alanı gören tek oyuncudur.

Top fırlatıcı ise tam anlamıyla bir uzman olması gereken oyuncudur. Çok hızlı toplar atabildiği gibi, hava da yön değiştiren çeşitli atış tarzlarını uygulayabilmelidir. Bu tür fırlatışlar arasında, “curve” (vurucudan uzaklaşan atış) “drop” (vurucudan geldiğinde düşen atış), “serewball” ya da “inshoot” (vurucunun üzerine doğru yön değiştiren atış) ve “slider” (vurucuya geldiğinde kayan atış) sayılabilir. Bunlar temel atış tarzlarıdır, ama bütünü çok az kişi tarafından yapılabilir. İyi bir fırlatıcı, iki ya da üç atışı iyi yapar ve vurucuyu şaşırtmak için bunları birbirine karıştırarak kullanılır.

6Taktikler

Oyun içerisinde savunmayı yerleştirecek yakalayıcıların yerleri çok önemlidir. Teknik direktör ve koçların rakibin topa vuran oyuncularının vuruş yönlerini iyi saptayarak alan yakalayıcıların oralara yoğunlaştırmaları gerekir.

Tutucu (catcher) oyun anında taktik verecek kişidir. Bir dizi gizli işaret yardımıyla top fırlatıcıya topu fırlatacağı noktalar hakkında öneride bulunur ve fırlatıcı da bu önerileri başını sallayarak kabul ya da red eder. Savunma takımının da çeşitli taktik değişiklikleri vardır; bunlar arasında en önemlisi fırlatıcının değiştirilmesidir.

Oyuna başlayan fırlatıcının sık sık yanıldığı ya da etkisizleştiği, vuruşların çoğaldığı görülünce, yerine yalnızca bir iki devrelik görev verilen yedek fırlatıcı alınır. Bu yedekler o kadar özel yetişmişlerdir ki, diyelim teknik direktör solak fırlatıcıyı, bir vurucuyu oyun dışı bıraksın diye oyunu alır ve bunu sağladıktan sonra başka bir fırlatıcıyı oyunu sokar. Birçok takımın 9-10 kadar fırlatıcı vardır bunlardan iki veya üçü takımda devamlı iş görür. Bir fırlatıcı oyundan alındıktan sonra yeniden oyuna giremez.

Vurucu takımın teknik direktörü de durumu göre yedek vurucularını oyuna sokar. Bu da diyelim zayıf bir vurucuyu değiştirmek için, ya da solak bir vurucuya sağ elini kullanan bir yedek fırlatıcı karşısına sokmak için yapılır. Bu değişiklikler kolayca uygulanır, çünkü saha oyun başlarken yalnızca 8’i takımda yer alan 16 vurucuyla çıkılır.

7Terimler

Batter (Vurucu): Sırası geldiğinde topa vuran oyuncu. İyi bir vurucu 10 denemede 3 vuruş yapabilir.

Big inning (Büyük devre): 3 sayıdan fazla yapılan devre. (Rekor, bir devrede 17 sayıdır).

Bunt (Yumuşak vuruş): Vurucunun çok uzakta duran iç alan yakalayıcılarını şaşırtmak için yaptığı yumuşak kısa vuruş. Çok zor bir vuruştur.

Double (ikili): iki kalenin geçildiği tek vuruş.

Error (Hata): Savunma oyuncusunun bir rakip oyuncuyu dışarı çıkarabilecekken yapmış olduğu hata.

Fair teritory (Oyun alanı): Dış alan yakalayıcılarının durduğu ve topun içerisine düşmesi gereken alan.

Fly ball (Uçan top): Vurulup havaya dikilmiş top; yakalanırsa vurucu oyun dışı kalır, çiti aşarsa sayı turu atılır. Force play (Zorla oyun): İki oyuncu bir kalede bulunamayacağından, iyi bir vuruş yapılınca, önceden o kaleye gelmiş olan oyuncunun arkadan gelecek olana yer açmak için sonraki kaleye koşması.

Faul territory (Hata alanı): Çizgi dışında kalan alan; dış alan yakalayıcıları burada duramaz. Yakalayıcılar koşup topu burada yakalayabilirler ama vuruşu yapanın topu buraya düşerse, hata olur.

Grand slam (Grand şlem): Üç oyuncunun da kaleleri doldurduğu bir sırada dördüncünün sayı turu yapması, beyzbolda en çok sayı getiren vuruş.

Hit (İsabetli vuruş): Savunmayı aşıp vurucuya kaleye koşma fırsatı veren, havada yakalanmadan yere düşen top.

Home run (Sayı turu): Bütün kaleleri dolaşma fırsatı veren vuruş, genellikle çitleri aşan bir vuruştur.

Inning (Devre): İkiye ayrılır, misafir takım ilk yarıyı, ev sahibi takım ikinci yarıyı oynar. En son vuruşu her zaman ev sahibi takım yapar.

Knocked out of the box (Atulma): Hücum takımı isabetli vuruşlar yaptığında savunmadaki fırlatıcının oyundan alınması.

Line drive (Çizgi vuruşu): İç alan yakalayıcılarının arasından ya da hemen üstlerinden geçen sert vurulmuş top.

Line up/Batting order (Sıralanma/ Vuruş sırası): Teknik direktörün her oyun için hazırladığı, oyuncuların yerlerini ve vuruş sıralarını gösterir kart.

No-hitter (Vuruşsuz maç): Fırlatıcının 9 vurucuya da isabetli vuruş yaptırmadan maçı kapaması, çok seyrek rastlanır.

Out (Oyun dışı): Vuruş yapan ya da koşan oyuncunun oyun dışı bırakılması, üç oyuncu oyun dışı kaldı mı yarı devre biter.

Pinch hitter (Yedek vurucu): Yedek olarak bekleyen vurucu.

Pitcher (Fırlaticı): Topu vurucuya fırlatarak oyunu başlatan oyuncu. İki tür fırlatıcı vardır: Birincisi oyunun başında giren (starter); ikincisi ise kısa süreler için oyuna giren yedektir (reliever).

Pop up (Hava topu): Havaya dikilen ve genellikle iç alan yakalayıcısı tarafından yakalanan top.

Run (Tur): Sırayla kalelere koşarak turu tamamlama. Üçüncü vurucu oyun dışı kalınca tura devam edilemez.

Single (Tek): Sadece bir kale koşmaya olanak veren vuruş.

Steal (Çalma): Fırlatıcının topu vurucuya atışı sırasında yapılan bir kale den kaleye koşu. Yalnızca çok süratli koşucular yapabilir, başarılması zordur.

Strike out (Iska ile oyun dışı): Hatalı vuruşlar ve ıskalarla üç vuruş hakkını kullanamayan oyuncunun oyun dışı kalması.

Triple (Üçlü): Üç kale koşmaya olanak veren vuruş.

Walk (Yürüme): Hakem dört fırlatışın da kötü olduğunu belirtirse vurucu vuruş yapmadan birinci kaleye yürür.

Kaynak: ‘’ADAM’’ spor seyircisinin el Kitabı’ndan yazılmıştır